24 juni 2014 heeft BibliotheekWerk op een bijeenkomst van werkgevers en werknemers het verslag gepresenteerd van het onderzoek naar de rol van vrijwilligers in de openbare bibliotheek. Opzienbarend zijn de bevindingen misschien niet maar het geeft een eerste inzicht in de stand van zaken. Het rapport maakte in de bijeenkomst ook direct stevige discussies los. Daarover later meer, nu eerst het onderzoek.
Allereerst wordt duidelijk dat vrijwilligers heel veel ingezet worden: slechts 8% van de 124 ondervraagde bibliotheken gaf aan niet met vrijwilligers te werken. In iets meer dan de helft van de bibliotheken is het aantal vrijwilligers groter tot veel groter dan het aantal medewerkers met een arbeidsovereenkomst. Daarbij moet wel bedacht worden dat 83% van de vrijwilligers een halve dag of minder per week werkt. De redenen om vrijwilligers in te zetten kunnen heel verschillend zijn, maar een ruime meerderheid van de bibliotheken doet het in elk geval ‘uit econimische noodzaak’ of ‘om de diestverlening op peil te houden of uit te kunnen breiden’. Eveneens ruim de helft noemt daarnaast ‘de maatschappelijke rol’ en ‘het maatschappelijk draagvlak’. Één derde van de bibliotheken noemt tevens de ‘ervaringsdeskundigheid’ van de vrijwilligers. Het overgrote deel (83%) van de vrijwilligers had voordat zij in de bibliotheek kwamen, geen ervaring in de sector.
De vraag of deze vrijwilligers werk van betaalde krachten overnemen is uit de omschrijving van de verrichte werkzaamheden niet zo eenvoudig af te lezen maar ruim 25% van de bibliotheken geeft aan dat dit wel het geval is. De samenwerking tussen vrijwiligers en betaalde krachten wordt vrij algemeen (84%) als goed of zeer goed beoordeeld en ongeveer evenveel bibliotheken (81%) geven aan over een vrijwilligersbeleid te beschikken. Daarin zijn vooral de voorwaarden, positie, taken, aansturing en rechten en plichten vastgelegd. Veel bibliotheken (74%) werken met formele werkafspraken of een vrijwilligersovereenkomst. Opvallend is nog wel dat slechts 29% van de bibliotheken ook een beleid heeft om vrijwilligers te behouden.
Tot zover het rapport, de volledige versie is (als je bent ingelogd) hieronder te downloaden.
Na de presentatie volgde een uitgebreide discussie waarbij de verdringing van betaald werk en het CAO-artikel dat dit tegen zou moeten gaan (art. 48) veel aandacht kregen. Geconstateerd werd dat dit artikel in de praktijk vaak lastig te interpreteren en te hanteren is. Veel van de aanwezige werknemers (veelal tevens lid van een OR of PVT) drongen daarom aan op een herformulering van dit artikel die hen meer houvast zou moeten bieden. Veel werkgevers vroegen daarentegen om het schrappen van zo’n artikel zodat zij veel beter op de lokale situatie en de lokale politiek kunnen inspelen, eventueel in overleg met de PVT of OR. Dat laatste ontlokte werknemers dan weer de uitspraak dat er dan instemmingsrecht op het inzetten van vrijwilligers in de CAO geregeld zou moeten worden.
Kortom, we zijn een beetje wijzer maar er zal nog heel wat gedaan (en waarschijnlijk onderhandeld) moeten worden om tot duidelijke afspraken te komen. Het Platform gaat in elk geval verder door op 30 september een bijeenkomst te organiseren over de rol en de mogelijkheden voor de medezeggenschap rond vrijwilligers. Meer daarover is hier te vinden.
