Eind 2013 is een interessant onderzoek naar de Arbeidsmarkt van Openbare Bibliotheken afgerond. De resultaten zijn te lezen in ‘De arbeidsmarkt van openbare bibliotheken in kaart gebracht’. De samenvatting is te vinden op de site van de Stichting BibliotheekWerk. Daar is ook het volledige rapport (60 blz.) te vinden.
De beschrijving van de arbeidsmarkt is misschien niet verrassend maar onderbouwt met cijfers wel duidelijk hoe bijzonder deze is. Natuurlijk werken er voor 80% vrouwen en is het merendeel (ruim 55%) van de werknemers de 50 gepasseerd. Daarmee is het aandeel van 50-plus medewerkers in de bibliotheekwereld meer dan tweemaal zo hoog als het gemiddelde (25%) in Nederlandse organisaties!
De werkgelegenheid daalt (2008-2012: -15%) en zal nog verder dalen, ook dat is geen verrassing. Belangrijkste oorzaken: (min of meer) gedwongen ontslag (ca. 25%), niet verlengen van tijdelijk contract (25%) en pensioen en prepensioen (45%). Doordat vertrekkenden veel al niet vervangen worden is er maar een beperkte instroom. De instroom van jongeren is nog eens extra beperkt doordat zij ook nog eens weinig belangstelling voor het werken in een bibliotheek tonen.
Ook kwalitatief gaat het niet goed. Het rapport sluit daarbij aan bij het onderzoek ‘Van vak naar baan’ van Abvakabo (Ine Molenaar en Bé Woltjer, 2009): bij meer dan 50% van de medewerkers zijn taken verdwenen. Daarnaast is het werk fysiek zwaarder geworden, minder afwisselend en moet men meer lopen en staan.
Inhoudelijk verandert het werk natuurlijk ook: minder baliewerkzaamheden, collectievorming, advies e.d. en meer gastheerschap, didactiek en pedagogiek, leesbevordering en cultureel ondernemerschap. Deze omschakeling vraagt om andere vaardigheden van het personeel.
Tenslotte signaleert het onderzoek een groot gebrek aan strategisch personeelsbeleid. Ondanks de te verwachten grote uitstroom (door de hoge gemiddelde leeftijd) “lijken de meeste bibliotheken geen overzicht te hebben van de gewenste bezetting in kwantiteit en kwaliteit. Evenmin is er een visie op de invloed die de huidige ontwikkelingen hebben op de formatie, functies en consequenties voor de medewerkers”. Personeelsbeleid is vaak een taak die de directeur erbij doet.
Uiteindelijk signaleert de samenvatting een aantal duidelijke knelpunten:
- Kwantitatief: tekort aan hbo-personeel;
- Kwantitatief: gebrek aan instroom van (vooral) jongeren;
- Kwalitatief: competenties van het huidige personeel sluiten niet aan bij de veranderingen;
- Kwalitatief: opleidingen sluiten niet aan bij de gewenste nieuwe competenties;
- Kwalitatief: duurzame inzetbaarheid van medeweerkerws staat onder druk;
- Kwalitatief: gebrek aan strategisch personeelsbeleid;
- Kwalitatief: gebrek aan doorgroei mogelijkheden.
Tot zover deze ‘samenvatting van de samenvatting’. Meer informatie vind je bij BibliotheekWerk.
