Vrijwilligers spelen in het bibliotheekwerk weer een steeds grotere rol. Dat kan heel positief zijn maar het roept ook de vraag op of hier niet sprake is van verdringing van betaalde arbeid. Die vraag wordt des te sterker als de komst van meer vrijwilligers gepaard gaat met een forse bezuiniging en ontslagen van medewerkers. In de Bibliotheek Utrecht is dat op dit moment aan de orde: er wordt fors bezuinigd en gereorganiseerd en daarbij worden een aantal vaste krachten ontslagen. Tegelijkertijd wil de bibliotheek 150 nieuwe vrijwilligers werven die in de vestigingen (waar ook de meeste ontslagen vallen) moeten gaan werken om alle vestigingen open te kunnen houden. De ondernemingsraad kon zich niet in deze plannen vinden. FNV Bibliotheken wees deze gang van zaken scherp af en verwees daarbij naar artikel 48 van de CAO Bibliotheken. In dat artikel worden grenzen gesteld aan het werven van vrijwilligers, m.n. als dat ten koste gaat van betaalde arbeid. Omdat de bibliotheekbestuurder en de FNV het niet eens konden worden is de FNV naar de rechter gestapt. 8 juni heeft de Rechter daar een duidelijke uitspraak over gedaan: in deze situatie is sprake van verdringing van betaalde arbeid en dat is volgens de CAO niet toegestaan. Hij heeft het werven van vrijwilligers voor deze werkzaamheden uitdrukkelijk verboden. Een overwinning voor de FNV dus. De uitspraak is des te belangrijker omdat het voor het eerst is dat artikel 48 ter toetsing aan de Rechter is voorgelegd. De volledige uitspraak kun je hieronder downloaden.
De uitspraak betekent echter niet dat de hele reorganisatie is stil gelegd. Een eis daartoe werd door de Rechter afgewezen omdat hij daartoe niet bevoegd is. Hij kan alleen artikel 48, het werken met vrijwilligers, toetsen. Over de verdere reorganisatie gaat hij niet. Wel zou het UWV daar t.z.t. een oordeel over kunnen vellen op het moment dat de werkgever voor één of meer werknemers een ontslagvergunning aanvraagt. Dat is tot nu toe niet gebeurd omdat de eerste ontslagen allemaal via een z.g. ‘vaststellingsovereenkomst’ (d.w.z. dat de werknemer min of meer accepteert dat hij ontslagen wordt) zijn verlopen.
Door deze gecompliceerde situatie is wel een ingewikkelde en voor een aantal werknemers zeer vervelende situatie ontstaan: er zijn nu te weinig mensen om het werk goed te kunnen doen, nieuwe werkzaamheden en functies die mensen zijn voorgespiegeld kunnen niet ingevuld worden en vrijwilligers mogen niet voor de vestigingen geworven worden maar zouden wel voor andere werkzaamheden ingezet kunnen worden. Daarmee worden FNV en OR voor duivelse dilemma’s geplaatst.
Inmiddels heeft het Gerechtshof eind november 2016 de zaak in Hoger Beroep (aangespannen door de Bibliotheek Utrecht) behandeld en uitspraak gedaan. In die uitspraak zijn alle bezwaren van Bibliotheek Utrecht verworpen en is de eerdere uitspraak volledig bevestigd! Opnieuw een duidelijke steun in de rug voor iedereen die zich zorgen maakt over de verdringing van arbeid door vrijwilligers.
Uitspraak rechter over vrijwilligers in Bibliotheek Utrecht